به نقل از «خبرگزاری آریا»

هنردرماني؛ درمان اختلالات رواني و آسيب هاي اجتماعي

تاریخ انتشار: ۴ آبان ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۵۲۵۸۲۹۶

خبرگزاري آريا -

روياها که تصاوير اميال تغيير شکل يافته هستند، با هنر فرافکني و نمايان مي شوند‎
زاده محمدي، روان شناس: استفاده از هنر براي درمان، پديده نويني نيست و تاريخ زندگي بشر از هزاران سال قبل با موضوع هنر در شفا آشناست. عناصر هنري در شکل نقاشي و نمايش در تمدن هاي نخستين از چند قرن قبل از ميلاد براي کاهش ترس و نگراني و ايجاد قدرت و نيرو و انتقال اطلاعات به کار مي رفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

«ارسطو» و فلاسفه ديگر از شعر و نمايش براي سلامت و پالايش نفس استفاده کرده اند؛ تا امروز که از نقاشي و نمايش و موسيقي در هنردرماني خلاق براي توان بخشي همه بيماري ها و براي همه سنين از کودکي تا سالمندي استفاده مي شود.
هنر، مفهومي داراي تحول در مغز و انسان دارد. همه هنرها خصوصا انواع ديداري آن شامل نقاشي، مجسمه سازي و طراحي با رشد و تحول هوشي پيش مي روند و با تحول تفکر شکل مي گيرند.
حدود يک قرن از شکل گيري هنردرماني به مفهوم جديد آن مي گذرد. از اواسط قرن بيستم شماري از روان شناسان و هنرمندان از اصطلاح هنردرماني استفاده کردند که در اين ميان چهار زن به نام هاي «الينور اولمان»، «هانا کواتکوسکا»، «اديت کرامر» و «مارگارت نامبرگ» در توسعه هنردرماني سهم اصلي را داشتند.
نامبرگ به عنوان نخستين پايه گذار هنردرماني شناخته شده است. مارگارت نامبرگ از سال 1940 با ايده هاي يونگ و فرويد آشنا بود و هنردرماني را با رويکرد روان تحليلي مطرح مي کرد. همه رويکردهاي باليني- فرافکني در هنردرماني براساس نظريه روان کاوي فرويد شکل گرفتند. فرويد معتقد بود روياها که تصاوير اميال تغيير شکل يافته هستند، با هنر فرافکني و نمايان مي شوند.
اما کارهاي يونگ بيشتر از نظريه فرويد بر گسترش هنردرماني اثر داشت. يونگ يک دوره طولاني دچار افسردگي بود. او براي تسکين خود هر روز به ساحل دريا مي رفت و با استفاده از گل، آب و سنگ ريزه شکل هاي خلاق مي ساخت. او بين خودش و تصاوير و چيزهايي که ساخته بود گفت و گويي را شکل مي داد و مسائل دروني خود را آشکار و بازنمايي مي کرد.
يونگ هر وقت به بحران هاي شخصي دچار مي شد براي بازنمايي تجارب و تصورات دروني خويش به طراحي، نقاشي و مجسمه سازي مي پرداخت و اين روش را به بيماران خود نيز توصيه مي کرد. او اين تکنيک را «تخيل فعال» نام گذاشت که بعدها به عنوان يکي از تکنيک هاي مهم روان شناسي تحليلي و در هنردرماني تحليلي يونگ مطرح شد. يونگ بيمارانش را به ساختن تصاوير بصري از روياهايشان فرا مي خواند.
هنردرماني عبارت است از کار برد مواد هنري براي بيان و توانمند ساختن بيمار از طريق شناخت و حل تعارضات دروني خود در حضور هنردرمانگري آموزش ديده. در هنردرماني، بيماران به مهارت يا تجربه قبلي در زمينه هنر نياز ندارند؛ بلکه بيمار از طريق خلق اثر هنري و بازتاب آن در محصول و فرايند کار خودش، آگاهي از خويشتن و ديگران را افزايش داده و احساسات مثبت و اعتماد به نفس را در خود تقويت مي کند.
امروزه هنردرمانگران در مراکز گوناگون فعاليت مي کنند. اکثر آن ها در بيمارستان هاي روان پزشکي يا تيم هاي بهداشت رواني و به عنوان مددکار اجتماعي مشغول به فعاليت هستند. آن ها همچنين در زندان و مدارس استثنايي و مدارس عادي کار مي کنند. امروزه حجم کار هنردرمانگران در بخش هاي مراقبت از بيماران سرطاني، بيماران رو به مرگ يا مبتلا به ايدز، کار با معتادان و نيز کار با افرادي که دچار اختلالات يادگيري هستند و کودکاني که از اتيسم رنج مي برند روز به روز بيشتر مي شود.
هنردرماني براي پناهندگان و کودکاني که در مناطق بحراني زندگي مي کنند زمينه کاري ديگري است که هنر درمانگران چند دهه است آن را تجربه کرده اند.
رشته هنردرماني تا دوره فوق ليسانس در آمريکا و انگلستان و چند کشور ديگر آموزش داده مي شود که به صورت تمام وقت طي دو سال يا پاره وقت طي سه سال پس از گذراندن ليسانس خوانده مي شود. افرادي که قصد شرکت در دوره هاي مخصوص هنردرمانگري را نداشته باشند و فقط بخواهند به صورت تجربي با ان آشنا شوند مي توانند از دوره هاي مقدماتي در دانشکده ها و برخي از کلاس هاي فصلي در دانشگاه ها، مخصوصا دانشگاه هايي که به آموزش هاي هنردرماني مشغول هستند، استفاده کنند.
هنردرمانگران در حيطه هاي نظري از جمله روان کاوي (مثل روان کاوي فرويد، يونگ و مراجع محوري) يا حيطه هاي انسان گرايي (مثل روان شناسي گشتالت، درمان مساله مدار، روان شناسي ساختار فردي و روان شناسي شناختي) فعاليت مي کنند. بسياري از درمانگران هنري با توجه به گروه متقاضيان يا فعاليتي که انجام مي شود از ميان راهکارهاي مختلف يک يا چند روش را به صورت دلخواه به کار مي بندند.
خوشبختانه هنردرماني به مفهوم دانشگاهي آن به خاورميانه هم راه پيدا کرده است. جالب اين که در کشور عربستان که مقولات روان شناسي تا حدي تابو است، رشته هنردرماني هم داير شده است. دکتر «اواد اليامي»، هنردرمانگر اهل عربستان سعودي که در آمريکا تحصيل نموده است، پس از مراجعت به رياض براي کسب مجوز درمان سه سال با دولت سعودي مبارزه کرد تا اين که توانست تحت نظارت يک روان پزشک که از قدرت سياسي بالايي برخوردار بود، اولين (و تنها) مجوز هنردرماني در عربستان سعودي را به دست آورد.
پس از واگذاري اين مجوز در آوريل 2000، دولت عربستان استانداردهايي براي آن قرار داد: فوق ليسانس روان شناسي يا هنر با تخصص در هنردرماني به اضافه دو سال انترني که در آن برنامه اي مطابق با عالي ترين سطح استانداردهاي دولت برگزار شود. زنان در عربستان غالبا صورت خود را مي پوشانند و اجازه ندارند مسائل خود را در نزد درمانگر مرد بيان کنند.
در ايران هم هنردرماني به صورت کارگاه هاي آموزشي و تجربي در بعضي از مراکز از جمله مرکز مطالعات هنردرماني دانشگاه شهيد بهشتي وجود دارد. اينجانب دروس دوره کارشناسي ارشد هنردرماني را نوشته ام که دوره واحدهاي درسي آن اخيرا به تصويب معاونت وزارت علوم رسيده است و اميدواريم روزي اين رشته در کشور داير شود.

مهم ترين و رايج ترين ابزار هنردرماني نقاشي است‎
مهم ترين و رايج ترين ابزار هنردرماني نقاشي است. از طريق عناصر موجود در نقاشي مانند خطوط، تصوير، جهت نقاشي، اندازه تصاوير، محتواي نقاشي و صحبت هايي که بيمار درباره آن بيان مي کند مي توان به ويژگي هاي عاطفي، ناکامي ها، فشارها و تمايلات دروني بيمار پي برد.
نقاشي همانند خواب و رويا بيمار را از ممنوعيت ها رها ساخته و با درمانگر در حالتي ناخودآگاه درباره کشفيات، افکار و دلهره هايش صحبت مي کند و با مشکلات خود راحت تر مواجه مي شود و با کمک درمانگر راه هاي تازه اي براي مقابله با مشکل خود پيدا مي کند. خطوط و رنگ، اين زوايا را به درمانگر مي نمايد.
اما اثر هنر در درمان از آن جا آغاز مي شود که راه نفوذ به ناخودآگاه را آسان و امکان تغيير را در خودآگاهي پديد مي آورد. هنر کمک مي کند تا بيماران در رابطه با کارها و آثار خلاقانه هنري خويش چيزهايي بگويند، در حالي که غالبا متوجه اين موضوع نمي شوند که در حال بيان مسائل دروني خود هستند، چون آن چه مي سازند جنبه نمادين و سمبليک دارد. وقتي هم ساخت کارهاي هنري پايان مي يابد کماکان کارهاي توليدشده در جلسه درمان وجود دارند و هرگاه لازم باشد مي توان به اين کارها بازگشت و درباره آن ها بحث کرد.
فعاليت هنري مي تواند فضايي جذاب و گروهي بسازد، به طوري که بيمار پيرامون موضوع مورد نظر به آساني تمرکز پيدا مي کند و درباره راه حل هاي مشکل خود فکر مي کند. تجربيات هنردرمانگران مي گويد فضاي هنردرماني، جوي ايمان و سازنده به وجود مي آورد که در آن بيمار احساس تهديد نمي کند و به راحتي آن را مي پذيرد.
کار مهم هنر در فرايند درمان «بازنمايي تصويري» از مشکل و راه حل ها است، ون با بروني سازي تصويري و نمايشي، مشکل ارتباط و تسلط بر هيجان ها و فشارهاي رواني آسان مي شود و استرس تا حدي کم مي شود. براي مثال، به ياد مي آورم که در واقعه زلزله بم کودکان زلزله زده با نقاشي و نمايش خاطرات، آن را مجسم مي کردند و ما با بيروني کردن نگراني هاي آن ها اضطراب شان را کم مي کرديم.
کودکان براي نمايش زلزله، حرکت، لرزش صدا و امواج زلزله را نشان مي دادند. گروهي نقش آوار را بازي مي کردند و بر سر ديگران فروريختند و گروهي نيز نقش اعضاي خانواده را بازي و گروهي نيز نقش ناجي را بازي مي کردند. آن ها با اين نمايش ها وقايع زلزله را به نمايش درآوردند. اين دست بروني سازي ها با نقاشي، گل، کلاژ و نمايش به کودکان بسيار کمک مي کند. در تجربه ديگري با کودکان بي سرپرست، آن ها ياد گرفتند که براساس مشکلات خانوادگي مانند طلاق و اعتياد والدين شان و سوءاستفاده هاي جنسي که شده بودند، نقاشي بکشند و قصه هايي بسازند. آن ها براي شخصيت هاي داستان عروسک ها و ماسک هايي درست کردند و سپس نقش آن ها را بازي کردند.
اين گونه نقاشي ها و بازي هاي نمايشي کمک کرد تا تعارضات و فشارهاي حاد زندگي خود را بهتر بپذيرند و باورها و راه حل هاي سازنده اي براي کنار آمدن با فشارها تجربه کنند. در اين جا هنر درمانگر جهت دادن مثبت به ذهن کودکان بود.
درون نقاشي و نمايش و قصه مجموعه اي از رفتارهاي کلامي و غيرکلامي وجود دارد که مي توان از آن براي تقويت رفتار و تعاملات اجتماعي بيماران کمک گرفت. وقتي بيماران نقاشي مي کشند يا نمايش و داستاني مي سازند، در ماجراي آن قرار مي گيرند و تا مدت ها به خاطر مي سپارند و مثل آن زندگي مي کنند و تجربه هايشان را در قالب آن سازمان مي دهند.
استفاده از هنردرماني براي بزرگسالاني که دچار واپس روي هستند و کساني که از بيماري رواني، اختلال شخصيت و اختلالات اضطرابي و افسردگي و مخصوصا نداشتن عزت نفس رنج مي برند بسيار سودمند است. بزرگسالان از به دست آوردن فرصتي براي مرور بصري زندگي خويش بسيار لذت مي برند. هنر، ادراکات و خاطرات آشفته بيماران را سازمان دهي مي کند. حتي بيماران بدگمان و بيماراني که علي رغم توانايي در صحبت کردن، در برابر درمان هاي کلامي مقاومت مي کنند از هنردرماني استقبال مي کنند و در فعاليت هنري شرکت مي کنند.
نکته آخر اين که مردم ايران به دليل برخورداري از فرهنگ هنري گسترده و روحيه خلاق در زمينه هاي هنري شرايط منحصر به فردي در خاورميانه دارد، به طوري که مي توان به شويه هاي خلاق از هنردرماني به شکل گروهي در مراکز مختلف، مخصوصا در مدارس و کانون هاي حمايت از نوجوانان و جوانان استفاده کرد. با توجه به گرايش زيادي که نوجوانان در دبيرستان ها به رفتارهاي پرخطر مانند روابط جنسي، سيگار، الکل و مواد مخدر پيدا کرده اند، هنردرماني در قالب برنامه هاي گروهي مي تواند در امر پيشگيري و آموزش دانش آموزان براي مقابله با مشکلات به کار آيد.
منبع: سپيده دانايي


منبع: خبرگزاری آریا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۵۲۵۸۲۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طرح مراقبت‌های روانی اجتماعی دانش‌آموزان در سمنان اجرا شد

مدیرکل بهزیستی استان سمنان خواستار پیگیری دقیق طرح جامع مراقبت‌های روانی اجتماعی دانش‌آموزان شد و گفت: ساختارمندی مناسب و یکپارچگی مطلوب در حوزه آموزش و پرورش مزیت استان سمنان در اجرای این طرح است.

مدیرکل بهزیستی استان سمنان با اشاره به اینکه نکته اساسی که در راستای اجرای طرح نظام مراقبت‌های اجتماعی دانش‌آموزان وجود دارد، این است که غربالگری‌ها به‌خوبی انجام شود، گفت: در قالب این طرح گروه‌های در معرض خطر، پرخطر و کسانی‌که نیاز به خدمات فوریتی دارند، به بخش‌های مربوطه ارجاع داده شوند.

منطقی افزود: در سال گذشته، تعدادی ارجاعی از آموزش و پرورش داشتیم که مداخلات لازم در راستای رفع مشکل از سوی بهزیستی این استان انجام شد و از ابتدای سال جاری هم تعدادی از دانش‌آموزان که باید در کارگروه فوریت‌های روانی اجتماعی مورد بررسی و رفع مشکل قرار می‌گرفتند، زیر پوشش قرار گرفتند.

باشگاه خبرنگاران جوان سمنان سمنان